ภารกิจพิเศษ สรุปเนื้อหานิทาน เรื่อง ปลาแดกปลาสมอ

ภารกิจพิเศษ สรุปเนื้อหานิทาน เรื่อง ปลาแดกปลาสมอ

รายงาน

เรื่อง ปลาแดกปลาสมอ

จัดทำโดย

นางสาววิชุดา ผาทอง ชั้นปีที่ ๓ หมู่ ๒

รหัสนักศึกษา ๕๗๒๑o๔๐๖๒๐๘

เสนอ

อาจารย์วัชรวร   วงศ์กัณหา

รายงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชาวรรณกรรมท้องถิ่น

สาขาวิชาภาษาไทย คณะครุศาสตร์

ภาคเรียนที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๕๙

มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์

คำนำ

รายงานฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชา วรรณกรรมท้องถิ่น เป็นการศึกษาการวิเคราะห์ วรรณกรรมพื้นบ้าน เรื่องปลาแดกปลาสมอ ประกอบด้วย  ที่มา เนื้อหา การใช้ภาษา และการนำมาประยุกต์ใช้ในปัจจุบันของวรรณกรรมพื้นบ้าน อีกทั้งทำให้มีความรู้และเป็นแนวทางแก่ผู้ที่สนใจต่อไป

                       การศึกษานี้ ได้รับความช่วยเหลือและคำแนะนำเป็นอย่างดี  จากท่านอาจารย์วัชรวร  วงศ์กัณหา   ที่ให้คำแนะนำในการรวบรวม  ผู้จัดทำจึงใคร่ขอขอบพระคุณทุกท่านมา  ณ  โอกาสนี้ด้วย

                                                                                          ผู้จัดทำ

                                                                           นางสาววิชุดา ผาทอง

สารบัญ

เรื่อง

บทที่ ๑ สรุปเนื้อหานิทานเรื่องปลาแดกปลาสมอ (ท้าวบุสบา)

๑. ๑ ที่มาและความสำคัญ
๑. ๒ ที่มาและความสำคัญของหนังสือ

๑.๓ ประวัติหนังสือ

บทที่ ๒  วิเคราะห์  ชื่อและเนื้อหาในวรรณกรรมเรื่องปลาแดก (ท้าวบุสบา)

            ๒.๑  ชื่อเรื่องมาจากอะไร                                                                                                        

            ๒.๒  แก่นเรื่อง                                                                                                                                 

            ๒.๓  โครงเรื่อง                                                                                                                                   

            ๒.๔  ตัวละคร                                                                                                                                     

            ๒.๕  ภาษา                                                                                                                                        

            ๒.๖  ฉาก/สถานที่

บทที่ ๓ ความโดดเด่น

บทที่ ๔ การนำไปประยุกต์ใช้ 

บทที่ ๑

สรุปเนื้อหาวรรณกรรมท้องถิ่น เรื่อง ปลาแดกปลาสมอ

วรรณกรรมเรื่อง ปลาแดกปลาสมอ เป็นวรรณกรรมพื้นบ้านประเภทนิทานพื้นบ้านภาคอีสาน และชื่อวรรณกรรมกลุ่มชนชาติไทหลายกลุ่ม ดังที่ ประคอง นิมมานเหมินท์ เสนอไว้ใน “ไขคำแก้วคำแพง พินิจวรรณกรรมไทย-ไท” ชื่อวรรณกรรมดังกล่าวได้แก่ เรื่องปลาแดกปลาสมอของชาวไทดำ เวียดนาม เรื่องท้าวกำพร้าปลาแดกปลาสมอ วรรณกรรมลาว และมีชื่ออื่นอีกคือ บุษบาปลาแดก; บุษบาชาดก เรื่องอะลองปลาส้ม วรรณกรรมไทยเขิน เมืองเชียงตุง สหภาพพม่า เรื่องอะลองปลาส้ม วรรณกรรมไทเหนือเขตปกครองตนเองใต้คง สาธารณรัฐประชาชนจีน  มีโครงเรื่องคล้ายกับ วันคาร เป็นวรรณกรรมพื้นบ้านภาคใต้ประเภทนิทานประโลมโลก เพื่อสวดอ่านในยามว่าง และรู้จักแพร่หลายในท้องถิ่นภาคใต้

ณ หมู่บ้านแห่งหนึ่ง มีบ้านประมาณ ๓๐๐ หลังคาเรือน ตาแสง (กำนัน) ของหมู่บ้านนี้มีภรรยาชื่อนางบัวไข และมีลูกชายคนหนึ่งชื่อท้าวบัวพันชั้น ครั้นลูกชายอายุได้ ๑๒ ขวบ พ่อได้ตายลง นางบัวไขจึงเป็นหม้าย เลี้ยงลูกชายต่อมา เมื่อลูกชายโตเป็นหนุ่ม นางไปขอลูกสาวของพญาคนหนึ่งมาให้เป็นภรรยา ท้าวบัวพันชั้นกับนางปัททุมมาอยู่กินกันมาถึงเจ็ดปี จึงมีลูกชายคนหนึ่ง ชื่อบุสบา เมื่อบุสบาอายุได้ ๖ ขวบ พ่อและแม่ได้ตายไป หนูน้อยบุสบาจึงอยู่กับยายต่อมา แล้วฐานะทางครอบครัวก็ตกต่ำลงจนถึงขนาดยากจน อยู่มาครั้งหนึ่งไปตกปลาได้ปลาสมอมามากมายจึงทำเป็นปลาร้า ปลาเค็มไว้เมื่อถึงคราวพวกพ่อค้าเอาสิ่งของไปขายยังเมืองอื่น ท้าวบุสบาจึงเอาของไปฝากกับพวกพ่อค้าทางบก แต่พ่อค้าไม่รับเพราะมันหนักและไม่มีที่จะบรรจุ จึงเอาไปฝากกับพ่อค้าสำเภา นายสำเภาเอาไปขายที่เมืองพาราณสี แต่ขายไม่ออกจึงคิดว่าพรุ่งนี้จะแจกฟรีก่อนเดินทางกลับ ร้อนถึงพระอินทร์ได้ลงมาเอาของทิพย์ใส่ในปลาร้า ทำให้ปลาร้าหอมไปทั่วเมือง นายสำเภาจึงแบ่งเอาไปถวายพระมหากษัตริย์ครึ่งหนึ่ง พระราชาจึงตอบแทนด้วยการใส่ของมีค่าลงในไหแล้วส่งคืน นายสำเภาก็เอามาคืนท้าวบุสบา และท้าวบุสบาก็ไม่ได้เปิดดูเอาไหนั้นตั้งไว้หัวนอนบูชาทุกวัน อยู่มาอีกวันหนึ่ง นายสำเภาไปค้าขายอีก แต่ไปเมืองราชคฤห์ ท้าวบุสบาจึงฝากไหปลาร้านั้นไปถวายพญาตุมวางฟ้าฮ่วน เจ้าเมืองราชคฤห์ เมื่อพญาตุมวางฟ้าฮ่วนเปิดดูได้พบของมีค่ามากเช่นนั้นจึงให้หมอโหรทายดูรู้ว่าท้าวบุสบาเป็นผู้มีบุญจึงได้ยกลูกสาวชื่อนางมาตฟ้าให้ โดยให้นางมาตฟ้าอยู่ในโพรงงาช้างทิพย์ แล้วมอบผ่านนายสำเภาไปให้ เมื่อท้าวบุสบาได้รับแล้วก็เอาไปรักษาไว้อย่างดี ต่อมานางมาตฟ้าปรากฏตัวออกมาให้เห็น ทั้งสองจึงอยู่กินกันแบบสามีภรรยา และนางมาตฟ้าได้เนรมิตบ้านเรือนของใช้สอยอย่างอุดมสมบูรณ์ ต่อมาความงามของนางได้เล่าลือไปถึงพระเจ้าพรหมทัตเจ้าเมือง พระองค์จึงคิดอยากจะได้นางมาตฟ้ามาเป็นมเหสี จึงพยายามจะทำให้ท้าวบุสบาตายแล้วเอานางมาตฟ้ามาเป็นมเหสี จึงใช้ให้ท้าวบุสบาไปเอาของที่หาได้ยากๆ เช่น น้ำนมเสือโคร่ง น้ำนมราชสีห์ น้ำนมช้าง เป็นต้น ถ้าหาไม่ได้จะต้องถูกประหารชีวิต ท้าวบุสบาก็หามาได้ทุกครั้งโดยมีนางมาตฟ้าช่วยจนครั้งสุดท้ายพระเจ้าพรหมทัตใช้ให้ท้าวบุสบาไปเอาสิ่งของเงินทองที่พระองค์ทำบุญไปให้คนตามเมื่อหลายปีมาแล้วที่เมืองนรกและสวรรค์ ท้าวบุสบาก็เอาได้จริงๆ โดยมีนางมาตฟ้าช่วยอีก โดยที่ท้าวบุสบายอมให้เขามัดแขนมัดขาแล้วให้ยกเข้าในกองไฟ แต่เมื่อครบ ๓ วันนางมาตฟ้าก็เอาน้ำมนต์ชุบชีวิตขึ้นมาใหม่ ส่วนพระราชาเมื่อทราบว่าท้าวบุสบาไปนรกสวรรค์ได้ จึงอยากจะไปบ้าง จึงทำแบบเดียวกันกับท้าวบุสบา ผลปรากฏว่าพระองค์ตายไม่ฟื้นเลย ดังนั้นราชบัลลังก์ก็จึงว่างลง พวกเสนาอำมาตย์จึงทำพิธีเสี่ยงราชรถ ราชรถนั้นได้มาเกยเอาท้าวบุสบาและนางมาตฟ้าให้ครองราชสมบัติต่อมา และพระราชาองค์ใหม่ก็ปกครองบ้านเมืองอย่างสงบสุขโดยทั่วหน้า

๑.๒.ที่มาและความสำคัญของหนังสือ

นิทานเรื่องปลาแดกปลาสมออ เป็นหนังสือนิทานลาวที่ได้กล่าวมานานแล้ว เป็นหนังสือที่โบราณนักปราชญ์ลาวได้ประพันธ์ไว้ หนังสือนี้แต่งสมัยใดนั้น ไม่อาจยืนยันได้ชัดเจน แต่ได้รับความนิยมในหมู่ประชาชนลาวมานับร้อย ๆ ปีแล้ว และเป็นการจารึกลงไปในใบลาน ซึ่งใช้ภาษาอีสานโบราณในการบันทึก จารึกด้วยตัวอักษรธรรม ซึ่งเป็นอักษรที่เคยใช้แพร่หลายในลาวและในภาคอีสานของไทย ผู้ที่รวบรวมไว้เป็นครั้งแรกนั้นไม่อาจทราบได้ว่าใครคือผู้เรียบเรียง เรื่องปลาแดกปลาสมอ หัวใจหลักของเรื่องคือการสอดแทรกคำสอนของพระพุทธเจ้าเรื่อง กฎแห่งกรรม เป็นเรื่องคติธรรมและเป็นวรรณกรรมของชาวอีสานอีกเรื่องหนึ่งที่อยากให้ลูกหลานชาวอีสานทุกบ้านได้จำเรื่องโบราณ เป็นนิทานมีคติลึกซึ่งถึงแท้แก่ใจอ่านแล้วทำให้จิตใจผ่องใสเกิดปัญญาได้

รวบรวมโดย ธนิต ตาแก้ว จัดพิมพ์และจำหน่ายที่โรงพิมพ์ ลูก ส.ธรรมภักดีถนนข้าวสาร พระนคร

นายสุรพันธ์ พ่วงภักดี ผู้พิมพ์ผู้โฆษณา 2539

๑.๓ ประวัติหนังสือ

ผู้แต่ง : ไม่ปรากฏ

ผู้รวบรวม : ธนิต ตาแก้ว

ชื่อเรื่อง : หนังสือรวมนิทานธรรม เรื่องท้าวสุวรรณคีรี / รวบรวมโดย ธนิต ตาแก้ว

พิมพ์ลักษณ์ : ลูก ส.ธรรมภักดี 2539.

จำหน่ายผ่านทางเว็บ

ติดต่อที่ ศูนย์หนังสือพระพุทธศาสนาไตรลักษณ์ (ริมกำแพงวัดญาณเวศกวัน) ตั้งอยู่ เลขที่ 19/5 หมู่3. ต.บางกระทึก อ.สามพราน จ.นครปฐม 73210 ตั้งอยู่ริมกำแพงวัดญาณเวศกวัน อ.สามพราน จ.นครปฐม (ติดวัดญาณเวศกวัน (ใกล้พุทธมณฑลสถาน องค์พระ))

เบอร์โทรศัพท์ติดต่อโดยตรง .086-461-8505, 087-696-7771, 085-819-4018, 02-482-7358

บทที่ 2

การวิเคราะห์ ชื่อและเนื้อหาในวรรณกรรม เรื่องปลาแดกปลาสมอ (ท้าวบุสบา)

๒.๑. ชื่อเรื่อง

วรรณกรรมเรื่องปลาแดกปลาสมอ มีชื่อเรื่องมาจากอาหารของชาวอีสาน นั่นก็คือปลาร้า (ปลาแดก) ซึ่งการตั้งชื่อเรื่องแบบนี้เป็นการสะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตของชาวอีสานที่ชอบกินปลาร้าเป็นอาหารหลัก ทั้งนี้มีความเกี่ยวโยกับเรื่องคือ ปลาแดก (ปลาร้า) มีส่วนในการทำให้ชีวิตของตัวละครในเรื่องเปลี่ยนแปลงไป

๒.๒ แก่นเรื่อง

- คนดีตกน้ำไม่ไหล ตกไฟไม่ไหม้

 ๒.๓ โครงเรื่อง

การเปิดเรื่อง

เปิดเรื่องด้วยบทสวดนำเข้าสู่เนื้อเรื่อง กล่าวถึงตาแสง (กำนัน) ของหมู่บ้านนี้มีภรรยาชื่อนางบัวไข และมีลูกชายคนหนึ่งชื่อท้าวบัวพันชั้น ครั้นลูกชายอายุได้ 12 ขวบ พ่อได้ตายลงนางบัวไขจึงเป็นหม้าย เลี้ยงลูกชายต่อมา เมื่อลูกชายโตเป็นหนุ่ม นางไปขอลูกสาวของพญาคนหนึ่งมาให้เป็นภรรยา ท้าวบัวพันชั้นกับนางปัททุมมาอยู่กินกันมาถึงเจ็ดปี จึงมีลูกชายคนหนึ่ง ชื่อบุสบาเมื่อบุสบาอายุได้ 6 ขวบ พ่อและแม่ได้ตายไป หนูน้อยบุสบาจึงอยู่กับยายต่อมา

1.ท้าวบุสบาได้นำปลาสมอมาทำเป็นปลาร้า

2. ฝากกับพ่อค้าสำเภา นายสำเภาเอาไปขายที่เมืองพาราณสี แต่ขายไม่ออก

3.พระอินทร์เห็นใจจึงได้ลงมาเอาของทิพย์ใส่ในปลาร้า ทำให้ปลาร้าหอมไปทั่วเมือง

4.นายสำเภาแบ่งเอาไปให้พระมหากษัตริย์ครึ่งหนึ่ง พระมหากษัตริย์เอาของมีค่าใส่ไว้ในไห

5.ต่อมานายสำเภาได้นำปลาร้าไหเก่านำไปถวายเจ้าเมืองราชคฤห์ เจ้าเมืองให้โหรทำนายรู้ว่าท้าวบุสบาเป็นคนมีบุญจึงยกลูกสาวให้ชื่อนางมาตฟ้า

6.พระเจ้าพรหมทัตอยากได้นางมาตฟ้ามาเป็นพระมเหสีจึงทำทุกวิถีทางเพื่อหาทางกำจัดท้าวบุสบาแต่ท้าวบุสบาก็รอดมาได้ทุกครั้ง

7.ครั้งสุดท้ายพระเจ้าพรหมทัตใช้ท้าวบุสบาไปเอาสิ่งของที่ทรงประทานให้คนที่ตายไปแล้วทั้งในนรกและสวรรค์โดยใช้วิธีให้คนมัดแขนขาแล้วโยนลงไปในกองไป

8.ท้าวบุสบาทำได้โดยนางมาตฟ้าเอาน้ำทิพย์มาชุบชีวิต

9.พระเจ้าพรหมทัตเห็นว่าท้าวบุสบาไปนรกสวรรค์ได้จึงอยากไปบ้างโดยใช้วิธีเดียวกันกับท้าวบุสบาแต่แล้วพระเจ้าพรหมทัตก็จบชีวิต

10.ท้าวบุสบาและนางมาตฟ้าจึงได้ขึ้นครองราชย์แทน

๒.๔ ตัวละคร

-นางบัวไข เป็นภรรยาของนายแสง เป็นยายของท้าวบุสบา มีฐานะยากจนแต่ก็ไม่เคยสอนให้ลูกหลานคดโกงคนอื่น มีนิสัยใจดีชอบช่วยเหลือผู้อื่น

-ท้าวบุสบา เป็นลูกชายของท้าวบัวพันชั้นและนางปัททุมมา อาศัยอยู่กับยายตั้งแต่เล็กจนโต เป็นชายหนุ่มรูปงามมีบุญ เป็นคนกตัญญู มีน้ำใจช่วยเหลือคนอื่นเสมอ

-นางมาตฟ้า เป็นลูกสาวของเจ้าเมืองราชคฤห์ มีรูปร่างน่าตางดงาม ซ่อนตัวอยู่ในงาช้าง นิสัยใจเย็นเป็นคนรักเดียวใจเดียว

-เจ้าเมืองราชคฤห์ เป็นเจ้าเมืองที่มีนิสัยใจใหญ่ใจกว้าง ปกครองบ้านเมืองด้วยความซื่อตรง เห็นใจประชาชนคนทุกข์ยาก

-พ่อค้าสำเภา เป็นคนอยากมีอยากได้ และโลภมากทำทุกอย่างเพียงต้องการเงิน

-เจ้าเมือง พรหมทัต เป็นคนโมโหร้ายอยากได้อะไรก็ต้องได้ถึงแม้จะได้มาด้วยวิธีอะไรก็ตาม ไม่สนใจความเป็นความตายของคนอื่น บ้าอำนาจลุ่มหลงในกิเลส กามอารมณ์ขี้อิจฉาเห็นคนอื่นดีกว่าตัวเองไม่ได้

-เสนาอำมาตย์ เป็นคนขี้ประจบ เอาหน้ากับเจ้านายลิ้นสองแฉกเชื่อถือไม่ได้

-พระอินทร์ เป็นเทพที่อยู่บนสรวงสวรรค์มีรูปร่างงดงามกว่าคนธรรมดา คอยดูแลท้าวบุสบา อยู่ตลอดเวลาถึงแม้จะตกทุกข์ได้ยากพระอินทร์จะคอยดูแลอยู่เสมอ พระอินทร์เป็นเทพที่มีหูทิพย์ตาทิพย์มีเวทมนต์สามรถเสกสิ่งของต่างๆ ได้ตามที่ต้องการ

- โหรหลวง เป็นหมอดูประจำเมืองราชคฤห์ เป็นคนที่มีนิสัยใจเย็นพูดตามความทำนาย ไม่โกหก

 ๒.๕ ภาษาและอัตลักษณ์ที่ใช้ในการแต่ง

                -ภาษาถิ่นอีสานแบบคำกลอนโบราณและมีการใช้ภาษาบาลีในการเปิดเปิดเรื่องด้วย

๒.๖ ฉากและสถานที่

                -ฉากมีทั้งฉากเหมือนจริงและแบบจินตนาการประกอบด้วยการพรรณนาธรรมชาติได้อย่างละเอียดทำให้อ่านแล้วรู้สึกเหมือนได้อยู่ในธรรมชาติแบบนั้นจริงๆ นอกจากนั้นยังบรรยายฉากต่างๆที่ไม่ใช่ธรรมชาติแต่บรรยายถึงกิจกรรมต่างๆที่ตัวละครทำได้อย่างละเอียด

บทที่ ๓
ความโดดเด่น

ปลาแดกปลาสมอหรือท้าวบุสบา ชี้ให้เห็นสัจธรรมว่าธรรมะหรือคุณความดีย่อมชนะสิ่งชั่วร้ายทั้งปวง และสะท้อนให้เห็นวิถีการดำเนินชีวิตของชาวอีสานดังนี้

ด้านคติความเชื่อ

 -ความเชื่อสิ่งเหนือธรรมชาติความเชื่อเรื่องผีสางการไหว้บวงสรวงการบนบานศาลกล่าวสิ่งศักดิ์สิทธิ์เป็นต้น

-ความเชื่อทางศาสนามีความเชื่อเรื่องกฎแห่งกรรมความเชื่อเรื่องการเวียนว่ายตาย เกิดความเชื่อเรื่องบาปบุญ

-ความเชื่อเรื่องนรกสวรรค์เป็นต้น

ด้านจารีตประเพณี

-บายศรีสู่ขวัญหรือพิธีผงบุกคนผู้ประกอบด้วยคุณงามความดีซึ่งเป็นพิธีสืบทอดมาจนถึงปัจจุบันนี้

ตลอดถึงด้านการเมืองการปกครองการค้าขายการพึ่งพาอาศัยกันและกันการมีวิถีชีวิตที่เรียบง่ายโดยยึดหลักปรัชญาการดำเนินชีวิตตามแนวพุทธ

 เรื่องปลาแดกปลาสมอนี้เป็นวรรณคดีพื้นบ้านของชาวอีสาน ที่เล่าสืบกันโดยสารต่อปากเป็นลักษณะหมอลำกลอน ซึ่งใช้เล่านิทานในบุญต่างๆบ้าง เป็นหมอลำเรื่องแสดงบนเวทีบ้างและได้มีผู้เขียนลงสมุดข่อยมักเป็นครูโดยแต่งทำนองกลอนลำพรรณนาและใช้ภาษาอีสานโบราณเก่ามากภาษาเหล่านี้บางคำแม้มีคนอีสานยุคปัจจุบันก็ยังไม่รู้ความหมายเนื้อหาของเรื่องปลาแดกปลาสมอมีทั้งฉากที่สะท้อนภาพการดำรงชีวิตอย่างอดอยากยากจนของชาวอีสานความเชื่อประเพณีการค้าขายต่างแดนบทรักบทสวดตลอดจนคติสอนที่ลึกซึ้ง

                                                                   บทที่ 4 การนำไปประยุกต์ใช้

การนำนิทานพื้นบ้านเรื่องปลาแดกปลาสมอ (ท้าวบุสบา) ไปประยุกต์ใช้มีรูปแบบต่างๆ มีดังนี้

        -หมอลำกลอน
        -นิทาน
        -สื่อวิดีทัศน์

สรุปท้ายเรื่องอินโฟกราฟฟิก

นางสาววิชุดา ผาทอง ปี3หมู่2 รหัสนักศึกษา 57210406208